خودمختاري فناوری، يا انفعال در برابر رويکرد فناورانه
محورهای موضوعی : مديريت تکنولوژي
مصطفی تقوی
1
(مدیر گروه سیاست علم و فناوری، مرکز تحقیقات سیاست علمی کشور )
یاسر خوشنویس
2
(پژوهشگر گروه سیاست علم و فناوری مرکز تحقیقات سیاست علمی کشور )
کلید واژه: خودمختاری فناوری, سیستم فناورانه, رویکرد فناورانه,
چکیده مقاله :
آيا تکنولوژي خودمختار است؟ تلاش براي پاسخ به اين پرسش يکي از مباحث عمده در فلسفه تکنولوژي را تشکيل داده است. در اين مقاله، پرسش از خودمختاري تکنولوژي را در دو مقام توسعه و کاربرد و در مورد سه سطح انتزاع از مفهوم تکنولوژي، شامل مصاديق تکنولوژي، سيستم تکنولوژيکي و رويکرد تکنولوژيک مورد بررسي قرار مي‌دهيم. ابتدا برخی از استدلالهای مدافعان خودمختاري تکنولوژي، خصوصا استدلالهای ایلول را مطرح می کنیم و سپس استدلالهاي پيت را در نفي استدلالهاي ايلول بررسي و نقد مي‌کنيم. پاسخ پيت در مورد مصاديق تکنولوژي قانع‌کننده است؛ در مورد سيستم تکنولوژيکي، پاسخ وی به لحاظ متافيزيکي صائب است، اما به لحاظ جامعه‌شناختي، بحث از خودمختاري سيستم تکنولوژيکي به بحث از خودمختاري جامعه تکنولوژيستها تحويل مي‌شود که بايد در هر جامعه و در هر دوره تاريخي به طور جداگانه مورد بررسي قرار گيرد. مسأله‌اي که در اين نوشته مورد بررسي قرار نگرفته است. با اين حال، مي‌توان پرسيد که چه چيزي موجب انگيزه تکنولوژيستها براي پيش‌بردن تکنولوژي است؟ اين انگيزه را ناشی از «رويکرد تکنولوژيک» می‌دانیم؛ رويکردي که طبق آن اشياي جهان موجوداتي براي استخدام به نفع انسان ديده مي‌شوند. نشان خواهيم داد که نمي‌توان حکم کرد که رويکرد تکنولوژيک خودمختار است و معتقدیم که تعبير صحيح، نه خودمختاري تکنولوژي بلکه «انفعال در برابر رويکرد تکنولوژيک» است. بدین ترتیب، مي‌توان نگراني متفکراني مانند ايلول و هايدگر را از تسلط تکنولوژي بر انسانها به صورت نگراني از انفعال انسانها در برابر رويکرد تکنولوژيک صورتنبدي نمود. مي‌توان پذيرفت که امروزه انسانها در مقابل اين رويکرد به جهان منفعل هستند و کمتر به رويکردهاي ديگر همچون رويکرد شاعرانه، ديني يا حتي علمي توجه نشان مي‌دهند. بايد به راهکارهايي براي غلبه بر اين انفعال انديشيد.
Is technology autonomous? Answering to this question constitutes one of the main topics in the philosophy of technology. In this paper, we have considered this question in two contexts of development, and we have used use and three levels of abstraction containing technology instances, the technological system, and the technological attitude. First, we discuss some of proponents of the autonomy of technologys arguments, especially Elluls ones, and then criticize some Pits arguments against Elluls cases. We think that Pits response is convincing about technology instances. In the case of technological system, his response is metaphysically sound, but sociologically, the question of the autonomy of technological system is reduced to the question of autonomy of technologists society; the question which has been not discussed here. However, we may ask ourselves what moves technologists to develop the technology? We think that this motivation is a consequence of The technological attitude, the attitude in which all things in the world are seen as something for humans utility. We will show that it can not be stated that the technological attitude is autonomous, and maintain that the right interpretation is not the autonomy of technology, rather is the humans passiveness in front of the technological attitude. Thus, we can formulate concern of thinkers such as Ellul and Heidegger about the domination of technology over the human as the passive-ness of human in front of the technological attitude. It can be granted that nowadays people are passive in front of this attitude toward the world, and pay less and less attention to other attitudes such as poetical, religious or even scientific ones. We have to think about strategies for dominating such a passive-ness.