توسعه‌ای برای مدل کسب و کار پایدار اقامتگاه‌های بوم‌گردی
محورهای موضوعی : توسعه مدل‌های کسب و کار در بنگاه‌های کوچک و متوسط
حمید هاشمی
1
(دانشگاه علامه طباطبائی)
محمود ضیائی
2
(دانشگاه علامه طباطبایی)
وجه الله قربانی زاده
3
(دانشگاه علامه طباطبائی)
محمود جمعه پور
4
(دانشگاه علامه طباطبائی)
کلید واژه: اکوتوریسم, مدل کسب و کار پایدار, اقامتگاه بوم‌گردی, پایداری, بوم مدل کسب و کار سه لایه, توسعه گردشگری, تحلیل مضمون.,
چکیده مقاله :
با توجه به توسعه روزافزون اقامتگاه‌های بوم‌گردی در كشور و همچنین نقش آن‌ها در توسعه گردشگری پایدار، به نظر می‌رسد هنوز مدل کسب و کار جامع و پایداری برای این نهاد اقتصادی - اجتماعی معرفی نشده است. هدف پژوهش حاضر، شناسایی مؤلفه‌های تأثیرگذار بر پایداری اقامتگاه‌های بوم‌گردی و پیشنهاد مدل کسب و کار پایدار براساس دانش خبرگان دانشگاهی و مدیران این کسب و کارهاست. روش‌شناسی پژوهش این مقاله از نوع كیفى است و از تحلیل مضمون با رویكرد قیاسى و روش توصیفى- استنتاجى استفاده شده است، داده مورد نیاز از طریق تحلیل محتوای مصاحبه با خبرگان تأمین شده است. جامعه پژوهش مدیران اقامتگاه‌های بوم‌گردی موفق و اساتید دانشگاهی مطلع و صاحب‌نظران حوزه کارآفرینی و گردشگری کشور بوده است. براى انتخاب نمونه از روش نمونه‌گیرى هدف‌مند قضاوتی استفاده شد و مصاحبه‌ها تا حد اشباع نظری ادامه یافته است. ابزار پژوهش، مصاحبه عمیق نیمه‌ساختاریافته و همچنین نتایج بر اساس مضمون‌هاى بدست آمده از تحلیل محتوای متون مصاحبه بوده است. براساس یافته‌های نگاشت‌شده در مدل کسب و کار پایدار اقامتگاه‌های بوم‌گردی پیشنهادی لازم است برای هر سه بعد اقتصاد، اجتماع و محیط‌زیست، یکپارچگی، جامعیت و اهمیت همزمان قائل شد تا از پایداری و بقای بلندمدت برخوردار گردند. نتایج این پژوهش نشان می‌دهد، پایداری کسب و کارهای نوین و اقامتگاه‌های بوم‌گردی در گرو اتخاذ سبد درآمدی متنوع و تلاش برای خلق ارزش در هر سه بعد اقتصادی، اجتماعی- فرهنگی، محیط‌زیستی و به عبارتی توجه و اهمیت به سود، مردم و زمین است.
Considering the increasing development of ecolodges in Iran and also their role in the development of sustainable tourism, it seems that a comprehensive and successful business model for this socio-economic institution has not yet been introduced. The purpose of this study is to identify the factors affecting the sustainability of ecolodges and propose a sustainable business model based on the knowledge of experts and managers of these businesses. The research method of this paper is qualitative and thematic analysis has been used with deductive approach and descriptive-inferential method. The required data has been provided through the analysis of semi-structured experts interviews. The research community has been the managers of successful ecolodges and knowledgeable university professors and experts in the field of entrepreneurship and tourism in the country. Purposeful judgmental sampling method was used to select the research sample and the interviews were continued until theoretical saturation. The research tools were semi-structured in-depth interviews as well as the results based on the themes obtained from the content analysis of scientific texts. The findings show that according to the proposed sustainable business model, ecolodges need to be integrated and important for all three dimensions of economy, community and environment in order to have long-term sustainability and survival. The results of this study show that the sustainability of new businesses and ecolodges depends on adopting a diverse income portfolio and trying to achieve benefits in three dimensions: economic, socio-cultural, environmental, in other words, attention to the benefits, people and land.
1- حسن‌پور، محمود، انتظاري، هادي، آسیب‌شناسی اقامتگاه‌های بوم‌گردی در ایران، کمیسیون گردشگری، اقتصاد، ورزش و اقتصاد هنر، اتاق ایران، 1396.
2- کلابی، امیرمحمد، مدل‌سازی عوامل مؤثر بر پایداری مدل‌های کسب و کار، پژوهش‌های مدیریت عمومی، 13(47)، 111-134، 1399.
3- خیاطیان یزدی، محمد صادق، الیاسی، مهدی، طباطباییان، سید‌حبیب‌اله، الگوی پایداری شرکت‌های دانش‌بنیان در ایران سیاست علم و فناوری، 9(2)، 49-62، 1395.
4- هاشمی، حمید، شریعت، رضا، کارآفرینی و راه‌اندازی کسب و کار موفق، چاپ اول، تهران، انتشارات دیباگران، 1391.
5- نیرومند، پوراندخت، زعفریان، رضا، قاسم‌زاده، فریدون، دلخوش کسمایی، ابوالقاسم، انتخاب مدل کسب و کار مناسب برای بنگاه‌های اقتصادی فعال در حوزه اینترنت همراه در ایران با استفاده از رویکرد تجزیه و تحلیل سلسله مراتبی، مدیریت فناوری اطلاعات، دوره 4، شماره 13، 171- 186، 1391.
6- علمدار یولی، فرشاد، محمدی، علی، علی محمدلو، مسلم، عباسی، عباس، طراحی یک مدل کسب و کار پایدار با استفاده از روش‌شناسی سیستم‌های نرم و بوم مدل کسب و کار مثلث ارزش (مطالعه موردی: شرکت تولیدی صنعتی فراسان)، پژوهش‌های نوین در تصمیم‌گیری، 5(1)، 95-117، 1399.
7- نیک‌بین، حسین، بدیع‌زاده، علی، داوری، علی، حسینی‌نیا، غلامحسین، ارائه مدل کسب و کار مؤثر در حوزه کسب و کارهای الکترونیکی با روش شبکه خزانه، فصلنامه مدیریت توسعه فناوری، دوره 6، شماره 2، 1397.
8- شرفی لیلا، رضائی روح‌اله، میرک‌زاده علی‌اصغر، کرمی دهکردی اسماعیل، طراحی مدل پایداری کسب و کارهای کوچک و متوسط کشاورزی در استان کرمانشاه، پژوهش‌های ترویج و آموزش کشاورزی، 12(2)، 11-24، 1398.
9- کریمی، آصف، رحمانی، سوما، طراحی مدل کسب و کار برای چابکی سازمان (مطالعة موردی: شرکت خودروسازی سایپا)، توسعه کارآفرینی، 8(2)، 273-292، 1394.
10- زاهدي، شمس‌السادات، چالش‌هاي توسعه‌پايدار از منظر اکوتوريسم، پژوهش‌های مدیریت پاییز (مدرس علوم انسانی)، انتشارات دانشگاه تربيت مدرس، دوره 7، شماره 3 89 – 104، 1382.
11- زاهدي، شمس‌السادات، مباني توريسم و اکوتوريسم پايدار (با تکيه بر محيط‌زيست)، چاپ اول، تهران، دانشگاه علامه طباطبايي، 1385.
12- سپهر، عادل، صفرآبادی، اعظم، تحليل شاخص‌هاي اثرگذار بر توسعه اكوتوريسم در مناطق بياباني ايران، پژوهش‌هاي جغرافياي انساني، دوره 45، شماره 4، 137- 154، 1392.
13- بروج، اشکان، مطالعه تطبيقي اقامتگاه‌هاي بوم‌گردي مناطق بياباني، پايان‌نامه کارشناسي‌ارشد، به راهنمايي، دانشگاه علامه طباطبائي، تهران، 1391.
14- بوزرجمهری، خدیجه، توسعه اقامتگاه‌هاي بوم‌گردی درکشور، استان‌ها و شهرستان فردوس، همایش ظرفیت‌های گردشگری و توسعه شهرستان فردوس، 1396.
15- بوزرجمهری، شایان، اخلاقی، واعظ طبسی. نقش اقامتگاه‌های بوم‌گردی بر توسعۀ اقتصادی اجتماعی فرهنگی زنان روستایی مورد مطالعه: روستا‌های شهرستان کاشمر، همایش زن و توسعه گردشگری روستایی، 1398.
16- رفاهی دهر، میترا، ارزﻳﺎﺑﻲ ﺗﻮانمندی‌های بوم‌گردی شهرستان ملایر با تأکید بر روستای هدف گردشگری مانیزان ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎده از ﻣﺪلSWOT ، جغرافیایی فضای گردشگری، 8(32)،17-34، 1398.
17- قدیری معصوم، مجتبی، مینایی، مهرسا، دربان آستانه، علیرضا، نقش اقامتگاه‌های بوم‌گردی در توسعه گردشگری روستایی در نواحی روستایی شهرستان خور و بیابانک، اقتصاد فضا و توسعه روستایی، ۹ (۳۲)، ۴۲-۲۳، ۱۳۹۹.
18- خاکی، غلامرضا، روش تحقیق (با رویکرد پایان‌نامه‌نویسی)، تهران، نشر فوژان، 1399
19- محسنی تبریزی، علیرضا، سلیمی، علی، تحلیل محتوای کیفیِ قیاسی و بهره‌گیری از آموزه‌های اسلامی در علوم اجتماعی، روش‌شناسی علوم انسانی، 18(82)، 135-159، 1391.
20- عابدی جعفری، حسن، تسلیمی، محمدسعید، فقیهی، ابوالحسن، شیخ‌زاده، محمد، تحلیل مضمون و شبکه مضامین: روشی ساده و کارآمد برای تبیین الگوهای موجود در داده‌های کیفی، اندیشه مدیریت راهبردی، دوره 5، شماره 2، 151-198، 1390.
21- هاشمی، حمید، کروبی، مهدی، ارزیابی پایداری کسب و کارها در حوزه گردشگری، همایش ملی گردشگری همایش مدیریت فرصت‌ها و جاذبه‌ها، یزد، ۱۳۹5.
22- World Travel & Tourism Council. World Travel & Tourism Council Unveils 2018 Economic Impact Research Report, 2018.
23- Ijäs, A., Kuitunen, M. T., & Jalava, K., Developing the RIAM method (rapid impact assessment matrix) in the context of impact significance assessment, Environmental Impact Assessment Review, 30(2), 82-89, 2010.
24- Joyce, A., Paquin, R. L., & Pigneur, Y., The triple layered business model canvas. In A tool to design more sustainable business models, ARTEM Organizational Creativity International Conference. Nancy, France, 2015.
25- Lambert, S. C., Carter, A. J., & Burritt, R. L., Recognising commitment to sustainability through the Business Model, Centre for Accounting, Governance and Sustainability, University of South Australia, 2012.
26- Moncada Jimenez, P., Sosa Ferreira, A. P., Martinez, C., Beltran Perez, M. L., & Dominguez Estrada, F. The case of Cancun to 20 years of the Charter of Sustainable Tourism Lanzarote: vision of the key players, PASOS: Revista de Turismo y Patrimonio Cultural, 13(6, Special Issue), 1463-1476, 2015.
27- Sharpley, R., & Telfer, D. J., Tourism and development in the developing world, Routledge, 2015.
28- Franzoni, S., & Pelizzari, C. Weather risk management in tourism industry. Symphonya, Emerging Issues in Management, (1), 45-55, 2016.
29- Høgevold, N. M., Svensson, G., & Padin, C., A sustainable business model in services: an assessment and validation, International Journal of Quality and Service Sciences, 2015.
30- Joyce, A., A Proposal for a Design Approach to More Sustainable Business Models: Tools, Process and Outcomes to Envision the Future of an Organization Doctoral dissertation, Concordia University, 2016.
31- Joyce, A., & Paquin, R. L., The triple layered business model canvas: A tool to design more sustainable business models, Journal of cleaner production, 135, 1474-1486, 2016.
32- Lüdeke- Freund, F., Carroux, S., Joyce, A., Massa, L., & Breuer, H., The sustainable business model pattern taxonomy—45 patterns to support sustainability-oriented business model innovation, Sustainable Production and Consumption, 15, 145-162, 2018.