حمایت از روش‌های نوین تجاری فناورانه در پرتو نظام حق اختراع
محورهای موضوعی : مالکیت فکری و مدیریت سرمایه‌های نامشهود
1 - دانشگاه تهران
2 - دانشگاه علوم قضایی
کلید واژه:
چکیده مقاله :
احراز وجود شرایط سه‌گانه جدید، ابتکاری و کاربردی‌بودن به‌عنوان شرایط اساسی برای ثبت یک اختراع ضروری است. تا قبل از دو دهه اخیر، همواره این دیدگاه حاکم بود که روش‌های تجاری به‌عنوان یک موضوع انتزاعی محض محسوب و از شمول اختراع خارج است. در قوانین بسیاری از کشورها، از جمله ایران، روش‌های تجاری به‌عنوان یکی از موارد استثنا از شمول اختراعات ذکر شده است. موافقتنامه جنبه‌های تجاری مالکیت فکری (تریپس) کشورهای عضو را ملزم می‌نماید تا حمایت لازم در قالب ثبت اختراع را نسبت به هر نوع اختراعات صورت‌گرفته در همه زمینه‌های فناوری اعمال نمایند که بیانگر «اصل عدم تبعیض شناسائی حق ثبت اختراع برای اختراعات حوزه فناوری» است. در این مقاله با روش تحلیلی و توصیفی، براساس داده‌های حاصل از مطالعه کتابخانه‌ای، ضمن بررسی ظرفیت‌ها و چالش‌های موجود در نظام حقوقی ایران، وضعیت در برخی نظام‌های حقوقی دیگر نظیر آمریکا و رویه اداره ثبت اختراعات اروپا مورد بررسی قرار گرفته است. براساس یافته‌ای این تحقیق، مشاهده می‌شود که همگام با تحولات فناوری و ابداع روش‌های جدید تجاری مبتنی بر فناوری‌های رایانه‌ای و ابزارهای ارتباطی الکترونیکی و اپلیکیشن‌ها و مدل‌های تجارت الکترونیک، تحولات حقوقی و قضائی در کشورهائی نظیر آمریکا و نیز اتحادیه اروپا، دایره شمول استثناء فوق را محدود نموده و امکان ثبت روش‌های تجاری که منتهی به ایجاد یک اثر فنی جدید و کاربردی می‌شود، فراهم گردیده است. این تغییر نگرش قضائی و رویه ادارات ثبت اختراعات، موجب افزایش چشمگیر اظهارنامه‌های ثبت اختراع روش‌های تجاری و ثبت موارد متعدد جدید از اینگونه اختراعات در اداره ثبت اختراعات آمریکا و اداره ثبت اختراعات اتحادیه اروپا شده است و در نظام حقوقی ایران نیز می‌توان علیرغم حکم قانون مبنی بر مستنثی‌بودن روش‌های کسب و کار، در صورت احراز شرایط سه‌گانه ثبت اختراع، روش‌های مزبور را به‌عنوان اختراع ثبت نمود.
Until the last two decades, the prevailing view has always been that business methods are excluded from the scope of patent. Therefore, according to the laws of many countries, including Iran, business methods are mentioned as one of the exceptions to the scope of patent. However, along with technological developments and the development of new business methods based on computer technologies, electronic communication tools, e-commerce models and apps, legal and judicial developments have limited the scope of this exception and accepted the possibility of registering business methods that would lead to the creation of a new and practical technical effect. In this article, using Descriptive-analytical research method, based on the data obtained from the library study, while examining the existing capacities and challenges in the legal system of Iran, the situation in some other legal systems such as the United States and the procedure of the European Patent Office has been examined.